Жыхар Віцебска атрымаў медаль «Праведнікаў народаў свету»

Яго радня выратавала ў вайну габрэя.

Чацвёра сябраў сям'і Кузьміных з вёскі Машкіна Віцебскага раёна атрымалі ад Дзяржавы Ізраіль ганаровае званне «Праведнікі народаў свету», піша tut.by.

Такога гонару яны ўдастоіліся за выратаванне 16-гадовага габрэйскага падлетка падчас Вялікай Айчыннай вайны. А так як нікога з чатырох студэнтаў, ужо няма ў жывых, узнагароду атрымаў іх унук і пляменнік, жыхар Віцебска падпалкоўнік запасу Вадзім Кузьмін. Гэта адбылося 22 кастрычніка ў сталіцы на вечары памяці, прысвечаным 75-й гадавіне знішчэння Менскага гета.

Акрамя Вадзіма Кузьміна, такі ж медаль атрымала яшчэ адна беларуска - праўнучка каталіцкага святара Стэфана Кучынскага Ірына. Узнагароды сваякам «Праведнікаў народаў свету» ўручыла міністарка іміграцыі і інтэграцыі Ізраіля Софа Ландвер.

«Гэтым сцвярджаецца, што на пасяджэнні камісіі прысваення звання «Праведніка народаў свету», створанай пры нацыянальным інстытуце памяці катастрофы і гераізму Яд-Вашым ад 4 снежня 2017 года на падставе пададзеных сведчанняў вырашана ганараваць Назара і Ганну Кузьмін, а таксама іх дзяцей Аксану і Фёдара, якія ў гады фашысцкай акупацыі рызыкавалі сваім жыццём дзеля выратавання габрэяў, звання «Праведнікаў свету» і ўзнагародзіць медалём «Праведніка народаў свету». Іх імёны будуць высечаныя на сцяне гонару на алеі праведнікаў Яд-Вашэм», - напісана на іўрыце і расейскай мове ў ганаровай грамаце да медаля.

Нагадаем, у лютым 1942-га сям'я 16-гадовага Лёвы загінула ў Чашніцкім гета. Гэта здарылася ў яго на вачах. Сам хлопчык цудам выратаваўся. Паўмесяца блукаў па сёлах: хтосьці пускаў яго ў дом, пакуль цёмна, нехта даваў хлеб і прасіў сысці, а хтосьці адразу праганяў. Урэшце Лёва знясілеў і абмарозіў ногі. Сяк-так давалокся да крайняй хаты ў вёсцы Машкін, дзе жылі стараабрадцы Назар і Ганна Кузьміных з трыма дзецьмі.

Хлопца прытулілі, хоць гэта было вельмі небяспечна: у вёсцы стаяў нямецкі сапёрны батальён, а ў хаце ў Назара Калістратавіча і Ганны Міноўны жыў іх камандзір.

Кузьміна чулі пра расправы над габрэямі па ўсёй акрузе і ведалі, што тым, хто іх хавае, пагражае смерць. Хавалі Леву спачатку ў лазні. Але там было холадна, а тапіць сярод тыдня - значыць прыцягнуць увагу. Назар пашкадаваў хлопца і перасяліў у дом. Зрабіў гэта незаўважна для немцаў. Пасадзіў Леву ў мяшок з дровамі і так занёс у хату.

Нейкі час госць сядзеў у кладоўцы, за печкай. Але, нагадаем, у хаце жыў нямецкі камандзір. Назар і Ганна сталі баяцца, што Леву знойдуць. Яго зноў пераправілі ў лазню, толькі цяпер не ў той, што ў двары, а ў далёкую - на хутары.

Абмарожаныя Лёвіны ногі мазалі гусіным тлушчам. Лячыла госця дачка гаспадароў Аксана, да вайны яна вучылася ў медінстытуце. А ежу па чарзе насілі яе браты - Федзя і Георгій.

Праз месяц, калі Лёва крыху ўзмацнеў, Кузьміны справілі яму адзенне, абутак. І на сямейнай радзе вырашылі, што Федзя перавядзе хлопца да партызанаў.

Пасля вайны Кузьміны і Верабейчык згубіліся. Але ўвесь час адзін аднаго шукалі. Сустрэліся толькі праз 14 гадоў пасля Перамогі, у 1959 годзе, дзякуючы выпадковасці. З гэтага моманту яны сталі адзін аднаму названай раднёй.

Памёр Леў Верабейчык у 1984 годзе, у 59 гадоў, ад хваробы сэрца. Пахавалі яго на Віцебскіх габрэйскіх могілках. Няма ў жывых і іншых герояў гэтай гісторыі - Назара, Ганны Кузьміных і іх дзяцей Фёдара, Аксаны і Георгія.

Даведка

Званне «Праведнік народаў свету» прысвойвае Дзяржава Ізраіль. Гэта робяць у падзяку людзям іншых нацыянальнасцей, якія, рызыкуючы жыццём, ратавалі габрэяў падчас Халакосту.

У выратаванні габрэяў бралі ўдзел людзі самага рознага сацыяльнага паходжання - ад непісьменных сельскіх жыхароў да сябраў каралеўскіх сем'яў. Ім дапамагалі прадстаўнікі практычна ўсіх прафесій: вайскоўцы, чыноўнікі, святары, рыбакі, рабочыя, сяляне, настаўнікі, прадпрымальнікі і гэтак далей.

Імёны выратавальнікаў увекавечваюць на сцяне гонару ў Музеі гісторыі Халакоста «Яд-Вашэм» у Іерусаліме.

У гонар кожнага прызнанага праведнікам праводзіцца цырымонія ўзнагароджання, на якой і самому праведніку або яго спадчыннікам уручаюць ганаровы сертыфікат і імянны медаль, на якім на дзвюх мовах - іўрыце і французскай - выгравіраваны надпіс: «У падзяку ад габрэйскага народа. Хто ратуе адно жыццё, ратуе ўвесь свет».

Праведнікі, іх мужы і жонкі і дзеці маюць права на ганаровае грамадзянства Ізраіля. Праведнікі свету, якія жывуць у Ізраілі (а таксама іх удовы, удаўцы або непаўналетнія дзеці) атрымліваюць шэраг ільгот. Між іншым, гэта штомесячныя выплаты сумаю сярэдняга заробку, выплаты на аздараўленне і льготы ў выплаце муніцыпальнага падатку.

Званне «Праведнік народаў свету» носяць амаль 27 тысяч чалавек рознага веравызнання з больш як 50 краін. Паводле звестак сайта мемарыяльнага комплексу гісторыі Халакоста «Яд-Вашэм», 650 чалавек жывуць у Беларусі.