Лукашэнка баіцца палацавага перавароту?

Але сваімі дзеяннямі Таракан толькі павялічвае імавернасць такога сцэнару.

Лукашэнка чарговым разам ператасаваў кадры. Звяртае на сябе ўвагу прызначэнне трэцяга за паўгода дзяржсакратара Савета бяспекі, якім стаў начальнік генштаба - першы намеснік міністра абароны Аляксандр Вальфовіч.

Наогул кадравыя фартэлі часам уводзяць публіку ў ступар: глядзіш на знаёмы твар, але ніяк не можаш успомніць, якую ж пасаду сягоння ён займае?

Аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў Вадзім Мажэйка распавёў belprauda.com, пра кадравую палітыку ў дзяржаве.

- За паўгода змяніўся ўжо трэці дзяржсакратар Савета бяспекі: спачатку Андрэй Раўкоў, потым Валерый Вакульчык, цяпер - Аляксандр Вальфовіч. Што азначае такая кадравая чахарда?

- Кадравая карусель Лукашэнкі ўжо стала звыклай: за адсутнасцю прынцыпова новых людзей усё вядомыя кадры перастаўляюцца з месца на месца. Гэта тычыцца сілавога блока або кантролю над стратэгічна важнымі прадпрыемствамі (Гродна Азот). Лукашэнка разумее небяспеку з'яўлення сілавых кланаў, таму стараецца сябе засцерагчы, перастаўляючы кадры з пасады на пасаду, не даючы ім засядзецца на адным месцы. Як вынік - нізкая якасць працы: калі чалавек пастаянна вандруе з крэсла ў крэсла, то гэта ідзе службе ў шкоду.

- Лукашэнка, прызначаючы Вальфовіча, падкрэсліў, што дзяржсакратар Савета бяспекі - гэта фактычна галоўны ягоны памочнік у працы з сілавымі структурамі. Cтатус дзяржсакратара набыў новыя адценні?

- Лукашэнка бачыць тое, што лічыць важным у сітуацыі, якая склалася. У Беларусі склалася такая роўная мадэль, калі паміж Саветам міністраў, адміністрацыяй кіраўніка і Саветам Бяспекі няма выразнага падзелу функцый і паўнамоцтваў. Чым канкрэтна займаецца Савет бяспекі, заўсёды было незразумела. Думаю, у гэтым выпадку Лукашэнка пазначыў свой асабісты прыярытэт: кантроль над сілавікамі ўпісваецца ў жаданне Лукашэнка не дапусціць ні змоў, ні фармавання ўстойлівых груп. Адны спецслужбы павінны сачыць за іншымі - класічная тактыка дыктатара, які сам баіцца свайго атачэння, таму імкнецца пастаянна трымаць яго ў напружанні.

- Асабістым памочнікам у Гарадзенскай вобласці прызначаны былы міністр МУС Караеў, у Берасцейскай - былы старшыня КДБ Вакульчык. Што азначае прызначэнне былых сілавікоў, якія заўзята праявілі сябе падчас здушэння пратэстаў, у рэгіёны?

- Я бачу два сэнсы ў такіх пастановах.

Выдаляючы сілавікоў з Менска, ад сябе, Лукашэнка не дазваляе ім адчуць сябе незаменнымі, паказвае, што кожны можа выконваць гэтую працу - гэта лагічна, таму што ён баіцца сілавікоў, заўзята выконваюць загады. А з другога боку, гэта магчымасць узмацніць кантроль над рэгіёнамі, паставіўшы туды чыноўніка, здольнага кантраляваць становішча, або, як мінімум, прымусіць вертыкаль варушыцца, а значыць - ствараць бачнасць кантролю. Гэта рызыкоўны інструмент, бо гісторыя ведае нямала выпадкаў, калі адпраўка апальнага ваяводы кіраваць перыферыйным горадам прыводзіла да дзеянняў у адказ. Гэта рызыкоўная мера, але, відавочна, Лукашэнка не бачыць лепшага спосабу весці кадравую палітыку.

- Ці не з'яўляецца гэта спробай перадаць кантроль над рэгіёнамі сілавікам?

- У прынцыпе яшчэ са снежня 2019 года, з моманту прызначэння сілавога прэм'ера, уся кадравая сістэма Беларусі будуецца на сілавіках. Лукашэнка ўвесь час шукае апору ў сілавіках, бо не разумее, каму яшчэ можна давяраць. І калі нядаўна прымаўся новы кодэкс дзяржаўнай службы, улада адкрыта казала, што яго мэта - максімальна прыраўняць цывільных службоўцаў да вайскоўцаў, а з другога боку - максімальна замяніць цывільных службоўцаў вайскоўцамі. Гэта вельмі наіўная спроба, бо вайсковая дысцыпліна, якая так падабаецца Лукашэнку, можа дзейнічаць пры выкананні простых задач (пайсці і пабіць пратэстоўцаў дубінкамі), але зусім не пасуе пры рэалізацыі задач больш складаных (развіваць малы бізнэс, правесці рэформы ў рэгіёне). Выкарыстанне вайскоўцаў у такіх маштабах ў дзяржкіраванні ідзе яму толькі на шкоду.

- Але з пратэстамі дапаможа справіцца?

- Прадухіліць масавыя маршы пакуль і так атрымліваецца, а спыніць пратэсты на лакальным, дваровым узроўні сістэма не здольная, і якога міліцэйскага начальніка ні паставіць, сітуацыя не зменіцца. Пратэст унутры людзей, улада можа здушыць найбольш яркія яго праявы, але не сам пратэст. Дзяржава не зрабіла зусім нічога, каб вярнуць народную любоў: не паказала нават рытарычна гатоўнасць да замірэння, сацыяльныя гарантыі толькі зніжаюцца, падаткі растуць - ні ў адной краіне ўладу за такое не любяць.

- Але ці не прывядзе ваенізацыя дзяржаўнага кіравання да вайсковага перавароту?

- Лукашэнка вельмі баіцца вайсковага перавароту, таму і ўвесь час тасуе кадры, спрабуе іх кантраляваць. Але сярод беларускіх сілавікоў мы не ўбачым устойлівых кланаў або нават устойлівых груп уплыву ў рэгіёнах. Мы бачым, што пакуль Лукашэнку атрымліваецца абараніцца ад гэтага.

Але пры гэтым мы назіраем пастаянныя злівы сілавікоў. А гэта прымушае нас задумацца: а колькі чалавек унутры сілавых структур настроена гэтак жа? Самае галоўнае правіла палацавага перавароту - не кажы загадзя пра палацавы пераварот. Нават калі сілавікі і не задаволеныя, да апошняга моманту яны будуць гэта хаваць.